Sanaysay

Katulad ng Pen-pineapple-apple-pen, ang sanaysay ay nagmula rin sa mga pinagsanib na salita, ang “sanay” at “pagsasalaysay” o pagsasalaysay ng isang sanay”. Ang ideyang ito ay nagmula kay Alejandro Abadilla, ayon pa sa kanya, ang sanaysay ay nakasulat na karanasan ng isang sanay sa pagsasalaysay.

Ang sanaysay ay nilikha hindi lamang para maghatid ng impormasyon sa mga mambabasa. Tungkulin rin nito ang mang-aliw, magbahagi ng iba’t-ibang opinion at karanasan, gayundin ang manghikayat. Kaya para sa mga hopeless romantic na tulad mo, subukan mo lang magbasa ng sanaysay para kahit papa’no, sumaya ka naman. Usong-uso na ang mga hugot books ni Marcelo Santos, nandiyan din ang mga payo ni Alex Gonzaga at kung ano-ano pang libro na pwede kang mapasaya.

Mayroong malaking kaibahan ang pormal at impormal na sanaysay. Ang pormal na sanaysay kasi ay naghahatid ng mga impormasyon sa lohikal at makaagham na pamamaraan, maingat na pinipili at isinasaayos ang mga pananalita kaya’t mabigat itong basahin, masakit sa matang tingnan, at umaalingawngaw sa tenga kung papakinggan. Samantala, ang impormal na sanaysay naman ay isang pagbabahagi ng karanasan ng may-akda at gumagamit ng mga salita na parang nakikipag-usap lamang kaya’t magaan at madaling intindihin ang nais nitong parating.

Lahat naman ng nilikhang anyong pampanitikan ay mayroong naging ambag sa lipunan. Itong sanaysay ay nagkaroon din ng ambag. Dahil nga itng sanaysay ay ginamitna sandata n gating mga bayani noon, naging daan ito upang maipahayag ang kanilang saloobin at pinagdaanan sa kamay ng mga dayuhan. Mula rin dito ay nagkaroon ng iba’t-ibapang akda gaya ng maikling kwento, panayam, dyornal, at iba pa. Ikaw lang naman ‘tong lagging kasali kahit walang ambag.

Napakarami ng iba’t-ibang anyong pampanitikan ng ating bansa, at ang bawat isa rito ay may kaniya-kaniyang layunin. Ang sanaysay, bilang bahagi ng panitikan ay naglalayon na mang-aliw sa mga mambabasa at magbigay ng impormasyon. Sa ating kasaysayan, ito ay isa sa mga naging paraan upang makibaka at lumaban sa digmaan an gating mga bayani, gaya na lamang ni Dr.Jose Rizal. Tulas ng isang chismis na patuloy  na tinatangkilik ng mga chismosa sa kanto, hanggang sa panahon ng kasalukuyan, ang mga ideolohiya tungkol sa kasaysayan ay patuloy pa ring dumadaloy sa pamamagitan ng pagtangkilik natin sa mga sanaysay.

Hindi lamang sa kasalukuyan nagkaroon ng mga kung ano-anong isyu, pero hindi rito kasama yung mga isyu mo sa pag-ibig. Maging sa larangan nga ng pagsasanaysay ay nagkaroon din ng ganito. Noong mga panahon nga na hawak ng mga dayuhan ang ating bansa, naging paraan ito upang isiwalat nila ang mga katiwaliang nagaganap, at sa pamamagitan ito ng pagsasanaysay. Isa sa mag isyu ay ang pagsasabatas ng Sedition Law kung saan pinagbabawalan ang mga manunulat na  na Pilipino na maglathala ng mga akda na tumutuligsa sa mga mananakop.

Isang uri ng sanaysay ay ang Malikhaing sanaysay. From the word itself, charot, ito ay ang malikhaing pamamaraan ng pagsulat ng sanaysay na gumagamit ng mga salita na hindi mabigat para sa mambabasa ngunit kapupulutan pa rin ng mga impormasyon. Ito ay naglalaman ng mga karanasan ng mannunulat, gayundin ang kanyang sariling pananaw at kuro-kuro. Ayon nga kina Lee Gutkind at Philip Gerard, ang mga katangian daw ng malikhaing sanaysay ay ang mga sumusunod: nagsasabuhay at nakikipamuhay sa realidad ng sinusulat; pananaliksik sa napiling paksa; pagninilay-nilay sa nakalap na datos; pagbabasa ng mga tekstong makatutulong sa pagsusulat; at ang mismong akto ng pagsusulat.

Madalas na isinusulat ang malikahing sanaysay hindi dahil trip lang ng mga manunulat kundi dahil mas madali nitong napupuka ang damdamin ng mambabasa. Mas mabilis na napoproseso ang mga impormasyon sapagkat hindi ito nakaka-bored basahin. Sa parte naman ng mga manunulat, mas madalas na iakda ang malikahaing sanaysay sapagkat ito’y nagiging daan nila upang makapagbahagi ng kanilang karanasan at ditto ay nailalabas nila ang kanilang saloobin.

Sa pagdaan ng panahon at paglaganap ng modernisasyon, nauso na rin itong Blogging. Isa itong paraan ng pagsulat sa pamamagitan ng teknolohiya, medyo sosyal na version ito. Maituturing itong isang malikhaing sanaysay sapagkat ang blogger (sumusulat ng blog) ay kadalasang nagbabahagi ng kanilang karanasan tungkol sa mga bagay na kanilang naranasan o lugar na kanilang napuntahan. Halimbawa na lamang ay ang pag-popost ng isang blog na naglalaman ng pagbabahagi ng may-akda tungkol sa pag-attend niya sa concert ng EXO, o ang pagkain niya ng Bibimbap sa isang Korean Restaurant o kaya naman ay ang karanasan niya sa South Korea noong bakasyon. Malaki ang kaibahan nito sa ibang Social Networking Sites gaya ng facebook, dahil hindi ito naglalaman ng puro ka-echosan lang, may kabuluhan naman ang nasusulat dito.